Nauczyciel | Uczeń
Początkowo produkowane w:
Dostępne również w: en

1. Artykuł pochodzący z pisma „WRN” wydawanego w Warszawie w latach 1940 – 1944 przez Polską Partię Socjalistyczną Wolność – Równość – Niepodległość

Baczność na usiłowania wroga!

Szczekaczki i parszywiaki, przeznaczone do bałamucenia opinii polskiej szaleją z rozkazu Goebbelsa, by odwrócić naszą uwagę od zbrodni niemieckich i skierować ją wyłącznie na Sowiety. Wraz z tym wzmożona została propaganda antysemicka, mająca na celu ukrycie zbrodni niemieckich i sparaliżowanie moralnego oburzenia i pogardy dla zbrodniarzy, jaka wyrosła wśród Polaków, zmuszonych do oglądania niebywałej w dziejach ludzkości zbrodni masowego wymordowania Żydów i codziennego polowania na ukrywające się jednostki oraz mordowania ich bez względu na wiek i płeć, gdzie tylko zdołają tych nieszczęśników odkryć.

Niedawno czytaliśmy w obwieszczeniach urzędowych nawoływania od tej właśnie strony motywowane: „Polacy nie powinni czuć żadnych skrupułów moralnych wobec prześladowań Żydów”. O, jakże Niemcy by chcieli, żeby Polacy wykazali niemiecki brak skrupułów moralnych! Jakże im zależy na tym, żebyśmy w oczach świata rozgrzeszyli ich swoim współudziałem w bestialstwie antyżydowskim. Do jakiego stopnia jest to dla nich ważne, świadczą najlepiej wypadki zbierania ulicznych szumowin i inscenizowania napadów na ludność żydowską. Ostatnio w Warszawie na Leszno wprowadzono np. grupę skazańców, wiezionych do Treblinki lub do innego miejsca straceń. Bagaże kazano im ustawić na ulicy. Zebraną zaś garść motłochu zaproszono do podziału mienia skazańców. Z boku stało auto i filmowało scenę. Będzie to kiedyś „argument” naoczny, mówiący, że przecież nie Niemcy mordowali i grabili w Polsce. Ale to się nie uda! Mimo całego nakładu energii i środków niemieckich postawa społeczeństwa polskiego jest wyraźna: żadnego współdziałania z Niemcami! Morderstwa masowe Żydów wywołały akcję pomocy polskiej dla Żydów, pomocy bardzo trudnej, udzielanej pod grozą kary śmierci, nie mniej jednak udzielanej tym nieszczęśnikom, którym udało się wyrwać z ghettowego piekła.

Niemcy jednak nie ustają w wysiłku. Ostatnio można znowu zauważyć, że uruchomili większą liczbę agentów, kręcących się w różnych skupieniach ludzkich i wygłaszających propagandowe przemówienia antyżydowskie oraz sprzedających antysemickie wydawnictwa. Dlatego też przypominamy obowiązek wszystkich świadomych ludzi pracy jak najenergiczniejszego przeciwstawienia się tej akcji zatruwania duszy Polaków i kompromitowania naszego dobrego imienia. Przypominamy słowa premiera Rządu Polskiego, gen. Sikorskiego, wypowiedziane do ludności kraju dnia 5 maja z racji walk w ghetcie warszawskim. „Dokonuje się największa zbrodnia w historii ludzkości. Wiemy, że pomagacie umęczonym Żydom, jak możecie. Dziękuję Wam rodacy w imieniu własnym i Rządu. Proszę Was o udzielanie im wszelkiej pomocy a równocześnie o tępienie tego strasznego okrucieństwa”. To jest wypowiedź Rządu, obowiązująca każdego Polaka. Kto idzie przeciwko tym wskazaniom, ten przez to samo współpracuje z najeźdźcą. Spotka go kara, jeśli nie zaraz, to niechybnie w najbliższej przyszłości. Rozporządzeniem bowiem Pełnomocnika Rządu winni takiej akcji są wciągani na listy i oddawani Sądom Specjalnym w celu wymierzenia surowej kary.

Źródło: Dokument nr 304, [W:] Wojna żydowsko – niemiecka. Polska prasa konspiracyjna 1943 – 1944 o powstaniu w getcie Warszawy, wybór i opracowanie Paweł Szapiro, Londyn 1992, s. 287 – 288.

Prezentacja

Cytowany fragment pochodzi z pisma „WRN” (numer 11 (117) z 4 lipca 1943) wydawanego w Warszawie w latach 1940 – 1944 przez Polską Partię Socjalistyczną Wolność – Równość – Niepodległość.

Szczekaczki – okupant niemiecki już od jesieni 1939 r. konfiskował ludności polskiej odbiorniki radiowe. Na początku sierpnia 1940 r. w Warszawie Niemcy dla celów propagandowych uruchomili megafony uliczne zwane właśnie „szczekaczkami”, przez które odtąd dwa razy dziennie nadawano komunikaty w języku polskim. W maju i lipcu 1943 r. organizacje konspiracyjne nadały przez szczekaczki własne audycje.

Parszywiaki – chodzi o prasę zwaną „gadzinową” lub po prostu „gadzinówką” wydawaną od początku okupacji przez Niemców dla ludności polskiej w Generalnym Gubernatorstwie (GG). Była ona instrumentem władz niemieckich do kształtowania postaw Polaków zgodnych z ich oczekiwaniami. Podstawową funkcją tej prasy było: budowanie, a potem utrwalanie systemu okupacyjnego, informowanie o potędze III Rzeszy, deprecjonowanie sojuszników polskich. W okresie wojny na terenie GG władze okupacyjne wydawały około 50 pism.

Gen. Władysław Sikorski (1881 – 1943) – polski wojskowy i polityk, generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych. W dniu 30 września 1939 r. mianowany przez prezydenta Władysława Raczkiewicza premierem rządu Rzeczypospolitej. Zginął 4 lipca 1943 r. w katastrofie samolotu, który rozbił się zaraz po starcie z lotniska na Gibraltarze.

Rozporządzenie o jakim mowa w tekście to komunikat Kierownictwa Walki Cywilnej z 18 marca 1943 r. Kierownictwo Walki Cywilnej powołane zostało kwietniu 1941 r. w ramach Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. Od kwietnia 1942 r. podlegało Delegaturze Rządu RP na Kraj. Organ ten kierował walką cywilną. Na jego czele stał Stefan Korboński.

Pytania

  1. Jakich środków propagandowych używali Niemcy, aby stłumić w Polakach chęć dalszego oporu?
  2. Dlaczego Niemcy prowadzili wśród Polaków propagandę antysemicką?
  3. Kiedy propaganda antysemicka uległa nasileniu?
  4. W jaki sposób Niemcy prowadzili propagandę antysemicką?
  5. Jaką postawę wobec zagłady Żydów zajął rząd Polski w Londynie na czele z gen. Władysławem Sikorskim?

Pokaż nauczycieli w celu znalezienia odpowiedzi.


Opis i analiza

  1. Niemcy w Generalnym Gubernatorstwie dla ludności polskiej wydawali prasę mającą za zadanie kształtowanie postaw Polaków zgodnie z ich oczekiwaniami. Prasa ta zwana była „gadzinową”. Oprócz tego na ulicach warszawskich uruchomiono specjalne megafony uliczne zwane „szczekaczkami”, przez które Niemcy nadawali serwisy informacyjne dla ludności polskiej.
  2. Niemcy prowadzili wśród Polaków propagandę antysemicką by odwrócić uwagę Polaków od zbrodni niemieckich popełnianych na Żydach, zniechęcić Polaków do pomocy ludności żydowskiej i zachęcić ich do współudziału w zbrodni na Żydach.
  3. Propaganda antysemicka uległa nasileniu po wybuchu powstania w getcie warszawskim.
  4. Niemcy inscenizowali napady Polaków na ludność żydowską, które były filmowane. Działania te miały pokazać, że nie tylko Niemcy dokonywali zbrodni na Żydach. Ponadto po wybuchu powstania w getcie warszawskim Niemcy zwiększyli liczbę agentów, wygłaszających propagandowe przemówienia antyżydowskie i sprzedających propagandową prasę.
  5. Rząd polski w Londynie na czele z gen. Władysławem Sikorskim potępił zbrodnie niemieckie na ludności żydowskiej i zaapelował do Polaków o dalszą pomoc Żydom.

Kontekst geograficzny/historyczny

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 r. w momencie wkroczenia na teren getta oddziałów niemieckich w celu ostatecznej jego likwidacji, co było elementem Operacji Reinhard (akcja zagłady Żydów polskich w ramach „ostatecznego rozwiązania”). W momencie wkraczania Niemców na terenie getta przebywało tam 50 – 70 tys. Żydów. Powstanie nie miało celów militarnych. Było desperackim aktem wyboru godnej śmierci z bronią w ręku, jak i odwetu na prześladowcach. Siły powstańcze składały się z około 1000 bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB, dowodzonych przez Mordechaja Anielewicza i Marka Edelmana) oraz Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW, pod dowództwem Pawła Frenkla i Leona Rodala). Obrońcy getta od pierwszych dni wspierani byli zbrojnie z zewnątrz przez polskie oddziały podziemia zbrojnego, głównie Armię Krajową i Gwardię Ludową. Polacy przeprowadzili kilkanaście akcji zbrojnych wokół getta przeciwko oddziałom niemieckim. Wielu Polaków udzieliło także pomocy cywilnym zbiegom z getta, ukrywając ich w mieszkaniach po drugiej stronie muru (m.in. Władysław Szpilman, którego wspomnienia posłużyły później jako kanwa filmu Pianista). W ciągu następnych tygodni, siły SS i policji pod komendą SS-Gruppenführera Jürgena Stroopa krwawo stłumiły powstanie i wymordowały większość ludności (na miejscu lub w obozie zagłady w Treblince). Cały teren dzielnicy żydowskiej spalono i zrównano z ziemią, a po zakończeniu akcji likwidacji getta w połowie maja wysadzono w powietrze Wielką Synagogę. Niemcy ogłosili stłumienie powstania 16 maja 1943, chociaż sporadyczne walki ustały dopiero w czerwcu 1943 r.