1. Mapa najważniejszych obozów hitlerowskich wyzwalanych w latach 1944-1945
Pytania
Opis i analiza
- Na jakich terenach i dlaczego właśnie tam, zgrupowane były największe hitlerowskie obozy zagłady?
Większość największych obozów koncentracyjnych zorganizowano na terenie Polski i na terenie samych Niemiec (te częściej jednak były obozami pracy, niż obozami zagłady). W Polsce terror hitlerowski osiągnął największe rozmiary, ludność polska była zbyt zastraszona, aby w jakikolwiek sposób sprzeciwić się zbrodniom Niemców. Istniały tu także silne antagonizmy polsko-żydowskie, które w niektórych przypadkach ułatwiały Niemcom prowadzenie eksterminacji Żydów. Z terenów Europy środkowo-wschodniej trudniej wydostawały się na Zachód jakiekolwiek informacje o działaniach nazistów. - Kiedy wyzwolone zostały obozy na terenie Europy środkowo-wschodniej, a kiedy te z terenów Niemiec?
Obozy na terenie Polski wyzwoliła Armia Czerwona latem 1944 r., oraz w trakcie następnej ofensywy rozpoczętej w styczniu 1945 r. (kiedy to wyzwolono np. Auschwitz). Armia aliancka na froncie zachodnim posuwała się nieco wolniej i tereny niemieckie osiągnęła wiosną 1944 r., kiedy to zaczęto wyzwalać miejscowe obozy koncentracyjne. - Jakie znaczenie polityczne mogło mieć wyzwalanie obozów nazistowskich? (oprócz oczywistej kwestii uwolnienia przetrzymywanych w nich więźniów)
Wyzwalanie obozów dostarczyło aliantom dowodów na zbrodnie Hitlera, o których wcześniej nie wiedzieli (a w każdym razie, w które nie chcieli uwierzyć). Szok spowodowany poznanymi w ten sposób faktami zdecydować mógł o jeszcze bardziej zdecydowanej walce z niemieckimi faszystami i uświadomić konieczność pełnego ukarania wszystkich zbrodni hitlerowskich popełnionych w czasie wojny.
Kontekst geograficzny/historyczny
Kiedy w czerwcu 1944 r. alianci lądowali na plażach Normandii, na froncie wschodnim Rosjanie wkroczyli na ziemie polskie, gdzie jak wiadomo zgrupowane zostały przez hitlerowców największe obozy koncentracyjne i obozy zagłady, w których mordowano przede wszystkim Żydów, ale także Polaków i przedstawicieli niemal wszystkich narodów, jakie w czasie II wojny światowej znalazły się pod okupacją niemiecką.
Niemcy od 1943 r. systematycznie ponosząc klęski w walkach z Armią Czerwoną, liczyli się z koniecznością wycofywania się ze wschodnich terenów Polski. Już w tamtym czasie podjęli działania zmierzające do likwidacji śladów ich zbrodniczej działalności prowadzonej w obozach koncentracyjnych. Stąd najbardziej na wschód wysunięte ośrodki zagłady, jak Bełżec, Sobibór, Treblinka, pod koniec 1943 i na początku 1944 r. były ewakuowane. Więźniowie, których nie zdążono zgładzić na miejscu, byli przenoszeni w ramach tzw. „marszów śmierci” do innych, funkcjonujących wciąż obozów. Większość z nich umierała w czasie tych prowadzonych w trudnych warunkach i pod terrorem hitlerowców marszów. Opuszczone zabudowania obozowe były najczęściej palone. Dlatego w wyzwolonych obozach w Bełżcu, Sobiborze, Treblince, Rosjanie nie zastali już więźniów. W czasie ofensywy letniej 1944 r., jedynie w Majdanku udało się ocalić ostatnich kilkuset więźniów pozostawionych tu przez nazistów.
Inaczej było w czasie ofensywy zimowej 1945 r., kiedy to często szybki marsz Armii Czerwonej uniemożliwiał Niemcom przeprowadzenie ewakuacji wszystkich funkcjonujących jeszcze na lewym brzegu Wisły obozów. I tak w największym obozie zagłady Auschwitz-Birkenau, wyzwolonym 27 stycznia 1945 r., Rosjanie uratowali ok. 9 tysięcy przebywających tam wciąż więźniów.
Informacje o zagładzie realizowanej w nazistowskich obozach koncentracyjnych przenikały na zachód Europy, jednak w wielu przypadkach uważane były jedynie za element antyniemieckiej propagandy. Także Rosjanie od połowy 1944 r. informowali o przeraźliwych dowodach zbrodni, jakie odkrywali w hitlerowskich obozach śmierci. Zachodnia opinia publiczna wciąż jednak wiadomości te traktowała sceptycznie. Aż trudno uwierzyć, że dopiero w kwietniu 1945 r., kiedy alianci na froncie zachodnim osiągnęli granicę Rzeszy, wyzwalając umiejscowione tu obozy koncentracyjne i obozy pracy, co dokumentowali na zdjęciach i w filmach towarzyszący armii dziennikarze, świat przyjął do wiadomości fakt dokonania przez hitlerowców największej zbrodni ludobójstwa w dziejach cywilizacji. W przeciwieństwie do obozów na wschodzie, które naziści z reguły zdążyli ewakuować, w obozach niemieckich odnajdywano zupełnie świeże dowody ich bestialskich zbrodni.
Wyzwalanie hitlerowskich obozów miało znaczenie nie tylko humanitarne, polegające na fizycznym ratowaniu pozostałych przy życiu więźniów. Odnajdywane wtedy dowody popełnionych przez nazistów mordów przekonały świat o prawdziwym obliczu faszyzmu i konieczności nie tylko ukarania wszystkich winnych zagłady, ale także podjęciu działań aby ideologie bazujące na nienawiści rasowej, etnicznej, kulturowej, religijnej, nie miały nigdy więcej warunków rozwoju i możliwości zagrożenia pokojowi między narodami.
Linki
http://www.auschwitz.org.pl/ - strona poświęcona Auschwitz-Birkenau – największemu hitlerowskiemu obozowi zagłady.
http://www.deathcamps.org/ - anglojęzyczna strona o hitlerowskich obozach koncentracyjnych.
http://isurvived.org/ - strona poświęcona ocalałym z nazistowskich obozów.
http://jtajchert.w.interia.pl/zdjecia_po_wyzwoleniu_obozu_berg.htm - strona poświęcona relacjom i zdjęciom z wyzwolenia obozu Belsen.
Prezentacja
Największe hitlerowskie obozy koncentracyjne, zgrupowane przede wszystkim na ziemiach polskich, zostały wyzwolone przez Armię Czerwoną już latem 1944 r., a następne w czasie zimowej ofensywy 1945 r. Informacje, jakie przekazywane były na temat masowej zagłady prowadzonej w tej części Europy przez Niemców przedostawały się już wcześniej do Anglii i USA. Rosjanie, wyzwalając kolejne obozy śmierci, zdobywali konkretne dowody tych zbrodni. A jednak politycy i opinia publiczna Zachodu, nie będąc w czasie wojny ofiarami aż tak okrutnych represji hitlerowców, nie wierzyła wciąż w wiadomości dochodzące z terenów zajmowanych przez Rosjan. Dopiero obozy wyzwalane wiosną 1945 r. przez aliantów na terenie Niemiec dostarczyły Anglikom i Amerykanom dowodów ogromu zbrodni Hitlera. Uzmysłowiło to międzynarodowej opinii publicznej, że w nazistowskich obozach zagłady dokonany został największy masowy mord w dziejach ludzkości, na który przez wiele lat świat pozostawał całkowicie ślepy.
Obóz koncentracyjny – przeznaczony do przetrzymywania dużej liczby osób poddawanych represjom z różnych powodów (politycznych, rasowych), charakteryzujący się wyniszczającymi warunkami życia i stosowaniem ciężkiego terroru wobec przetrzymywanych, zazwyczaj bez wyroku sądowego, więźniów.
Obóz pracy – obóz koncentracyjny, którego wyróżnikiem jest wykorzystywanie dla potrzeb lokalnej gospodarki niewolniczej pracy więźniów.
Obóz zagłady/obóz śmierci – obóz zorganizowany z zamysłem eksterminacji ludności określonej grupy etnicznej w sposób masowy i zaplanowany.